Türk Saanen Keçisi

Türk Saanen keçisi; Kıl Keçisi, Maltız Keçisi melezidir. Bu melez (kırma) keçilere Türk Saanen'i denmektedir.

Türk Saanen keçisi başta Çanakkale Merkez ilçeleri olmak üzere Marmara bölgesinde yetiştiriciliği son zamanlarda yaygınlaşan, yüksek verimli, bölgeye adaptasyonu iyi olan bir ırktır. Bu ırk, saf Saanen keçileri ve bölgede bulunan Maltız (malta keçisi: ada keçisi) ve kıl keçilerinin melezlenmesi ile oluşturulmuştur. Bölgede birinci melez generasyondan (F1 generasyonu) saf Saanen genotipe dek farklı Saanen kan oranlarında melezlerin olduğu tahmin edilmektedir.

Çanakkale’de bu keçi tipinin oluşturulmasına 1980 öncesinde Çanakkale Tarım İl Müdürlüğü’ne bağlı Üvecik biriminde başlanmıştır. Bu amaçla Ege Üniversitesi’nden Damızlık nitelikte Saanen tekeleri getirtilmiş ve bölgeden temin edilen kıl ve maltız keçilerinin kullanılması ile çevirme melezlemelerine başlanmıştır. 1982 de ise dışardan ithal edilen Saanen ırkı keçiler Üvecik Çiftçi ve Teknik Eleman Eğitim Merkezi’ne getirilmiştir Bu tarihten sonra gerek burada daha önce oluşturulan melez sürüye gerekse saf sürüye saf sürüden elde edilen tekeler verilmiştir. Söz konusu Birim 1995 yılında Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi’ne devredilmiştir. Üniversiteye bağlı birimde 2001 yılından bu yana söz konusu genotipte yoğun bilimsel çalışmalar yapılmaktadır. Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü personeli bilimsel çalışmaların yanı sıra hem söz konusu keçinin tanıtımı hem de keçicilik alanında çiftçiye bilgi transferi hizmeti de vermektedir. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü tarafından düzenlenen I. Ulusal Süt Keçiciliği Kongresi’nde alınan kararla Ezine Saanen’i olarak tanınan bu genotipin “Türk Saaneni” olarak adlandırılmasına karar verilmiştir. Çanakkale ili Ezine ilçesi Üvecik köyünde Yahya Çavuş Araştırma ve Uygulama Biriminde bulunan Türk Saaneni genotipinden farklı yaş ve cinsiyetlerde toplam 120 başlık sürü 12 Kasım 2005 tarihinde Çanakkale’nin merkeze 3 km uzaklıkta bulunan Sarıcaeli Köyü yakınlarındaki Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi’ne ait Teknolojik ve Tarımsal Araştırmalar Merkezi’ne (TETAM) nakil edilmiştir.



Türk Saaneni’nin Genel Özellikleri:
 

Türk Saanenleri yerli keçilerle (maltız, kıl keçisi) melezlemeyle oluşturulmuştur.

      Kıl keçisinin yetiştirildiği koşullarda bu ırkın yetiştiriciliği kıl keçisine nazaran daha yüksek performans sağlanarak yapılabilmektedir. Zira bu ırk saf bir kültür ırkı olmayıp, bölge koşullarına adapte keçilerle bir kombinasyonun sonucu elde edilmiştir. Bu ırkın Ekstansif yetiştiricilik sistemlerinde de yetiştiriciliğinin yapılabiliyor olması, ırkın ne derecede başarı ile kullanıldığının önemli bir göstergesidir.   
·       
Türk Saanen’i keçisi süt beyazı renkten krem beyaza dek değişen tonlarda beyaz rengin hâkim olduğu bir genotiptir. Melezlerde nadir de olsa gri-beyaz tonda alaca formlar da gözlenebilmektedir. Ayrıca melezlerin bir kısmında but çevresinde ve meme etrafında uzun kılların kapladığı bir alanı görmek mümkündür. Irkın temel karakteristiklerinden birisi kulak yapısıdır. Kulaklar kısa, dik ve oldukça hareketlidirler.  Kıl ve maltız keçilerinin aksine bu ırkta kıl uzunluğu oldukça kısa ve parlaktır. Deri esnek ve yumuşak olup sütçü bir yapıyı temsil eden niteliktedir. Vücut narin, dişilik özelliklerini gösterir tipte, boyun ince ve uzun, baş narin ve göğüs kafesi geniş ve sağlam yapıdadır. Sağrı eğimi çok düşük olmayıp hafif eğimdedir. Erkek ve dişiler boynuzlu veya boynuzsuz olabilecekleri gibi küpeli veya küpesiz de olabilirler. Uysal olan bu ırktan keçilerin yönetimi kolay olup sürü halinde veya bireysel yetiştirmeye uygun hayvanlardır.

Zira bu ırkın cidago yüksekliği (72 cm) biraz daha yüksek ve meme yapısı, maltız keçilerinin sarkık olan yapısının aksine karına doğru genişleyen, güçlü bağlantıları olan ve meme başları kısmen daha kısa yapıda olan bir formdadır. Bu özellikler ırka çalı vb. yerlerde memenin daha az zarar görmesine (yaralanma, çalı çırpıya takılma vb.) ve makineli sağıma uygunluk açısından üstünlük sağladığından işgücü ve zaman kazandırmanın yanı sıra daha uzun bir süre damızlıkta kalma şansı tanıması bakımından önemli avantajlar sağlamaktadır.

       Türk Saanen’inin döl verimi yüksek olup ilkine tekeye verilme yaşları oldukça erkendir. Üvecik Araştırma ve Uygulama Biriminde yetiştirilen ergin keçilerde ortalama oğlak oranı 1.6 olup bu oran ilkine doğum yapanlarda 1 düzeyindedir. Yine bu merkezde başlatılan bir uygulama ile dişi çebiçler yaklaşık 6–8 aylık yaşa ulaştıklarında tekeye verilmektedirler. Bu uygulama ile yetiştiricilik açısından ekonomik ve yetiştirme hedefli önemli kazanımlar beklenmektedir.

Türk Saaneni keçilerinin süt verimleri ortalama 500 kg/laktasyon düzeyinde olup bu değerlere yetiştirici koşullarında rahatlıkla ulaşılabilmektedir.

Türk Saaneni keçilerde tespit edilen bazı biyolojik özellikler aşağıdaki çizelgede özetlenmiştir.

 
Çizelge 1. Türk Saanen’i keçilere ait bazı özellikler
Özellik     Değer
  
  
Ortalama Oğlak Doğum Ağırlığı            3580 gr                               

  
Doğumda Göğüs Çevresi                     37 cm                            
 
        
Sütten Kesim Yaşı                               45 gün                         
 
 
Sütten Kesim Ağırlığı                            14 kg

  
Ergin Keçi Ağırlığı                                  60 kg
 
 
Ergin Teke Ağırlığı                                 75 kg
                           
 

 Ergin Keçi Cidago Yüksekliği                   72 cm

 Ergin Teke Cidago Yüksekliği                     84 cm
 
 
İlkine Tekeye Verilme Yaşı                          7–8 ay                 
 
 
Keçi Başına Düşen Oğlak Sayısı (Oğlak Oranı) 1.6
 
 
Laktasyon Süresi                                         280 gün

                                     
Laktasyon Süt Verimi                                  500-650 kg

                                                                                                 
 0–2 Aylık Dönemdeki Ölüm Oranı                  %5–6
 
               
 Sütün Yağ İçeriği                                          % 2.5- 3.0

                                                                               
 
 
Sütün Kuru Madde Düzeyi                                %9,65      
 
 
Sütün Özgül Ağırlığı                                          1,028   

Türkiye'de Saanen keçilerinde yetiştiriciler için en büyük sıkıntı çok yüksek oğlak ölümleri ve telefleridir. Aşırı soğuk ve aşırı sıcak bölgelerimizde telefat oranları Saanen keçilerinin çok yükselmektedir.

İyi bakım ve besleme koşullarında Saanen Keçisi İsviçre’de ortalama 3-5 litre süt vermektedir. Saanen Keçisi bir sağım döneminde 280-300 gün sağılabilmekte ve toplam 700-900 kg süt verebilmektedir.
Saanen Keçileri İsviçre kökenli süt ve döl verimi yüksek hayvanlardır. Saanen Keçisinin vücudu beyaz veya parlak krem rengi kısa kıllarla kaplıdır. Deri rengi pembemsidir.  Omuz, sağrı ve sırt çizgisi üstündeki kıllar daha uzundur. Tekelerin sakal ve yelesinde uzun kıllar oluşmuştur. Tekelerin canlı ağırlığı 75 kg'a kadar çıkabilmektedir.
Dişilerin vücudu süt tipine uygun zayıf ve ince   bir yapıya sahiptir ve canlı ağırlıkları 50 kg civarındadır.
Bacakları düzgün ve sağlam yapılı yol yürümeye elverişlidir. Meme yapısı çok iyi gelişmiş ve vücuda bağlantısı geniş koltuk meme tipindedir. Döl verimleri yüksektir. Çoğunlukla ikiz oğlak verir.
Saf olarak da yetiştirilen Saanen keçileri ülkemizde de yerli ırk keçilerle melezlenmiştir. Bugünün şartlarında şuan için ülkemizde ki Saanen keçileri melezdir. Saf Saanenlere ulaşabilmek için uzun yıllar aralıksız suni tohumlama yaptırılmalıdır.  

Türkiye’de ki mevcut Saanenlerin verimlerini yükseltmek için ya kesintisiz uzun yıllara dayanan suni tohumlama yaptırılmalıdır.

Teke Katımı
Teke katım zamanı bölgelere göre değişir. Aşım mevsimi öncesi keçilerin ve tekelerin özel bir yemlemeye alınması faydalıdır. Böylece kısırlık riski azalırken, ikiz ve üçüz doğumların artması mümkün olabilir.
Keçilerde teke katma işlemi  "serbest katım" ve "elden katım" olarak iki şekilde yapılabilir.

Serbest Katım

Serbest katım yönteminde 30-35 keçiye ergin bir teke hesabı ile katım yapılır. Eğer teke genç ise, 15 keçiye bir teke hesap edilir.

Elden Katım

Elden katım yönteminde, kayıt tutma imkanı olduğundan hangi dişinin hangi tekeye verileceği bilinir.
Böylece sürünün verimce iyileştirilmesinin devamı  sağlanabilir.
Keçilerin gebelik süresi 145-155 gündür. Gebeliğin son 4-6'ıncı haftasında yavrunun gelişimi hızlı olduğu için anneye iyi bakım ve besleme uygulanmalıdır.
Doğum yaklaştığında keçilerin ayrı bir bölmeye alınması tavsiye edilir. Bölme tabanına bol altlık serilir. Doğumdan sonraki  3-5 gün yavruya ağız sütü mutlaka verilmelidir. Oğlaklar ilk iki ay annelerini emer, fazla süt ise sağılır.
Sağımda meme bakımına ve temizliğine gereken özen gösterilmelidir. Sağım sırasında temizlik kurallarına uyarak keçi sütünde istenmeyen kokuları azaltmak yetiştiricinin elindedir.
Ülkemizde keçi sütleri inek ve koyun sütleri ile karıştırılarak işlenmektedir. Keçi sütü kuru madde ve yağ içeriği bakımından inek sütünden geri kalmaz.

Keçilerin barınakları ise gereksinimlerini karşılayacak düzeyde ve mümkün olduğunca düşük maliyetli olmalıdır. Kapalı keçi ağılı yapımında gerekli standartlara uyulmalıdır. Ilıman,Tropikal iklim kuşaklarında bölgelerde sundurma tipi ağıllar tercih edilebilir.

Önemli-İnternet ortamında kanada Saaneni diye isimlendirmelerle farklı bir Saanen keçi ırkı varmış gibi yanlış tanımlama kullanılmaktadır. Böyle bir ayrım bilimsel temelden uzaktır. Hiç bir bilim insanı böyle bir kavramı kullanmamaktadır. Bu kavram ticari çıkar sağlamak için ortaya atılmış temelsiz bir iddiadır. Sadece Saanen keçisinden geliştirilmiş iki farlı ırk vardır. Saanen keçisinden; İngiliz  beyaz keçisi ve Yeni Zelanda da Sable keçisi (samur keçisi) geliştirilmiştir. Ayrıca Sables denen renkli saanenler vardır. Saanenler Dünyada İsviçre Saanen Keçisi, Türkiye'de ise Türk Saanen'i olarak isimlendirilmektedir.